حادثه تلخ و غم بار قتل دانشجوی دانشگاه تهران و دستگیری متهمان آن در کمتر از شش روز بار دیگر نشان داد در مواردی که دستگاههای قضایی امنیتی و اطلاعاتی اراده جدی بر پیگیری و شناسایی مجرمان داشته باشند موفقیت در این مسیر قطعی خواهد بود. این نخستین بار نیست که چنین سرعتی در شناسایی و دستگیری مجرمان رخ می دهد؛ پیش از این نیز در پرونده قتل یکی از کارگردانان سینما روند مشابهی را شاهد بودیم.
این واقعیت از یک سو بیانگر توانایی دستگاههای مسئول در تأمین امنیت عمومی است و از سوی دیگر ضرورت نظارت دقیق تر مسئولان را در مواردی که پوشش رسانه ای گسترده ای ندارد یادآور میشود تفاوت در میزان توجه به پرونده ها نباید به تبعیض در شناسایی و برخورد با مجرمان منجر شود بلکه باید در همه موارد اعم از جرائم پرسرو صدای رسانه ای یا جرائم کمتر مورد توجه رویکرد یکسانی در پیگیری و کشف جرم اتخاذ شود.
در کنار این مسئله شاهد نوعی رویکرد دوگانه در برخی محافل رسانه ای و حتی حقوقی هستیم که به تناسب فضای عمومی گاه بر عدم اجرای مجازات و گاه بر تشدید آن اصرار دارند. این برخوردهای متناقض که برخاسته از احساسات مقطعی یا گرایشهای خاص است روند حاکمیت قانون و احقاق حقوق را در نظام مردم سالار دچار اعوجاج میکند باید تأکید شود که جرائمی همچون سرقت سرقت مسلحانه قتل و ضرب و جرح دارای مجازاتهای مشخصی در قانون هستند و هرگونه تصمیم گیری در مورد تخفیف یا تشدید این مجازاتها نیز باید در چارچوب قواعد قانونی صورت گیرد.
یکی از اشتباهات رایج در برخی تحلیلها تأثیر دادن عوامل غیر حقوقی در تعیین مجازات است. در پرونده اخیر برخی بر جوان بودن قاتل یا مقتول یا دانشجو بودن آنها تأکید دارند؛ در حالی که این ویژگیها فی نفسه نباید مبنای تفاوت در مجازات شوند مگر در مواردی که قانون به طور کلی و برای تمامی جرائم مشابه چنین تمایزی را پیش بینی کرده باشد. اگر بنا باشد اوصاف شخصی مانند شغل سن یا موقعیت اجتماعی مرتکب یا قربانی به طور سلیقه ای بر میزان مجازات تأثیر بگذارد عدالت کیفری دچار اختلال خواهد شد.
در نهایت آنچه باید مورد توجه قرار گیرد اجرای عدالت بدون تأثیرپذیری از فضا سازیهای رسانه ای یا اجتماعی است ،قانون ملاک اصلی رسیدگی به جرائم است و همان گونه که در کشف جرم نباید تبعیض وجود داشته باشد در اجرای مجازات نیز نباید احساسات و فشارهای مقطعی مسیر اجرای عدالت را منحرف کند.
#عدالت_کیفری #فضاسازی_رسانه_ای #امیر_محمد_خالقی
