یادداشت | خبرگزاری فارس | عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس
پس‌از بررسی مشی مدیریتی شهید رئیسی در آستان قدس رضوی (روایت رئیسی در آستان: وقف برای عدالت) و قوه قضائیه (سلوک قضائی رئیسی: عدالت در میدان)، در سومین یادداشت که در ادامه آمده است، به بخشی از خدمات شهید جمهور در قوه مجریه اشاره شده است.یک سال از عروج رئیس‌جمهور مردمی ایران، شهید آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، می‌گذرد و اکنون در سالگرد شهادت او فرصتی است تا کارنامه دولت سیزدهم را در آیینه واقعیت و آمار مرور کنیم. رئیسی پس از چهار دهه دوباره فرهنگ شهادت را به عالی‌ترین مقام اجرایی کشور گره زد؛ سرنوشتی شبیه به شهید رجایی که در سال ۱۳۶۰ با خون خود جمهوریت نظام را بیمه کرد. دولت مردمی رئیسی با تکیه بر خدمت صادقانه، ساده‌زیستی و حضور در میان مردم کار خود را آغاز کرد و در مدت کوتاه، دستاوردهایی به یادماندنی بر جای گذاشت. او از نخستین روزها، احیای مردم‌سالاری اسلامی را شعار خود قرار داد؛ یعنی بازگرداندن مردم به متن حکمرانی و نزدیک‌کردن دولت به خواست و اراده ملت. این مشی “با مردم، برای مردم و در خدمت مردم” که پیش‌تر در سیره شهیدان بهشتی، رجایی و باهنر دیده بودیم، در رفتار و گفتار شهید رئیسی به‌روشنی متجلی شد و همین مردمی‌بودن سرمایه گرانقدری بود و جمهوریت نظام را جانی تازه بخشید.تحول اقتصادی و تأمین عدالت در بودجهدر حوزه اقتصاد، کارنامه دولت شهید رئیسی تلفیقی از رشد کمّی شاخص‌ها و مدیریت بهینه منابع است. پس از یک دوره رکود و رشد منفی در دهه قبل، اقتصاد ایران در سه سال نخست دولت سیزدهم میانگین حدود ۵ درصد رشد سالانه را تجربه کرد. این در حالی است که میانگین رشد دهه قبل از آن نزدیک به صفر بود؛ حتی رشد بخش‌های غیرنفتی در دولت شهید رئیسی دو برابر دوره قبل ثبت شد.
شاخص‌های تورم نیز گواه تلاش دولت در مهار فشارهای معیشتی است. دولت شهید رئیسی نرخ تورم سالانه حدود ۶۰٪ را در شهریور ۱۴۰۰ تحویل گرفت و در شرایط تداوم تحریم‌ها، آن را با روندی کاهشی به حدود ۳۵٪ در مرداد ۱۴۰۳ رساند. این دستاورد در مهار تورم نتیجه اقداماتی چون انضباط پولی و مالی بود؛ به‌نحوی‌که شخص رئیس‌جمهور به بانک مرکزی دستور داد به هیچ وجه پایه پولی کشور را بالا نبرد. از سوی دیگر، دولت سیزدهم با اصلاح ساختار بودجه و هدفمندکردن یارانه‌ها تلاش کرد مفهوم عدالت بودجه‌ای را محقق سازد. تأکید شهید بر توزیع عادلانه اعتبارات و متناسب‌سازی حقوق‌ها با تورم بر مبنای عدالت، رویکردی بود که در ابلاغیه‌های بودجه‌ای وی مشهود است. به عنوان نمونه، حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی و پرداخت مستقیم یارانه به مردم در سال ۱۴۰۱، اگرچه موج تورمی مقطعی ایجاد کرد اما در بلندمدت به نفع اقشار ضعیف‌تر تمام شد و جلوی رانت و هدررفت منابع را نیز گرفت. همچنین انضباط مالی دولت در کنترل کسری بودجه، رشد نقدینگی را مهار کرد و شرایط را برای رونق تولید و سرمایه‌گذاری فراهم ساخت. ثمره این سیاست‌ها را می‌توان در رکوردزنی تجارت خارجی ایران نیز دید که در سال ۱۴۰۱ برای اولین بار از مرز ۱۰۰ میلیارد دلار گذشت و طی ۳۲ ماه نخست خدمت دولت مردمی، مجموعاً بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار مبادلات خارجی به ثبت رسید.دیپلماسی فعال: همسایگی و عزت در عرصه جهانیدر صحنه سیاست خارجی، دولت شهید رئیسی وضعیت بسیار وخیمی را تحویل گرفت که انفعال و ضعف مفرط گذشته دشمن مردم را تا سرحد پیگیری پروژه انزوای مطلق بین‌المللی ایران جری کرده بود.با وجود این شهید رییسی با مدیریت میدان شهید امیرعبدالهیان فصل تازه‌ای از دیپلماسی فعال و متوازن را رقم زد. برخلاف
رویکرد انفعال در گذشته، دولت سیزدهم سیاست همسایگی را محور قرار داد و گشایش‌های کم‌سابقه‌ای در روابط خارجی ایجاد کرد.شهید رئیسی از دوران تبلیغات انتخاباتی بر گسترش روابط با همسایگان تأکید داشت و عملاً نیز تنها دولتی پس از انقلاب بود که سیاست همسایگی را به کانون دستگاه دیپلماسی کشور تبدیل کرد. نتیجه این رویکرد را می‌توان در ترمیم و توسعه روابط منطقه‌ای به‌روشنی دید. پس از سال‌ها تنش، روابط سیاسی و اقتصادی با عربستان سعودی در این دولت احیا شد و دو کشور پس از ۷ سال دوباره سفارتخانه‌های خود را فعال کردند؛ دستاوردی که بی‌تردید از مهم‌ترین موفقیت‌های دولت سیزدهم در عرصه دیپلماسی است.همچنین ارتقای همکاری با سازمان‌های آسیایی و بین‌المللی در اولویت قرار گرفت. عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای و پذیرش عضویت ایران در گروه بریکس، به‌همراه دستیابی به توافق تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، در عمر کوتاه اما پربرکت دولت شهید رئیسی محقق شد.این اقدامات نه تنها انزوای تحمیلی بر کشور را شکست، بلکه ظرفیت‌های تازه‌ای برای رشد تجارت خارجی و سرمایه‌گذاری مشترک ایجاد کرد. به موازات آن، دولت شهید رئیسی دیپلماسی متوازن میان شرق و غرب را دنبال کرد؛ از یک سو روابط با چین و روسیه را در قالب سندهای همکاری بلندمدت تعمیق بخشید و از سوی دیگر تعامل سازنده با اروپا، آفریقا و آمریکا‌ی لاتین را پی گرفت. در سازمان‌های بین‌المللی نیز صدای ایران، صدایی قوی و عزتمند بود. شخص رئیس‌جمهور در مجامع جهانی – از جمله سخنرانی جامع خود در مجمع عمومی سازمان ملل ۲۰۲۳ – مواضع اصولی جمهوری اسلامی را با صراحت و اعتمادبه‌نفس تاریخی بیان کرد و نشان داد که ایرانِ عصر رئیسی آماده تعامل، اما حافظ منافع و استقلال خویش
است.سلامت، اجتماع و آموزش: دولت در کنار مردمکارنامه دولت شهید رئیسی در حوزه‌های اجتماعی نیز سرشار از اقدامات تحول‌آفرین و مردم‌محور است. در عرصه سلامت، کنترل کم‌نظیر پاندمی کرونا از نخستین افتخارات این دولت بود. شهید رئیسی در شرایطی دولت را تحویل گرفت که روزانه بیش از ۷۰۰ تن از هم‌وطنان بر اثر کرونا جان می‌باختند و واکسیناسیون عمومی به‌کندی پیش می‌رفت. او بنا به توصیه رهبر انقلاب، مهار کرونا را اولویت اول خود ساخت. با مدیریت میدانی شخص رئیس‌جمهور و جنبش مردمی واکسیناسیون، در مدتی کوتاه شرایط دگرگون شد. واردات فوری ۱۰۰ میلیون دوز واکسن در آغاز کار دولت جدید کلید خورد و به موازات آن بسیج همگانی برای تزریق واکسن شکل گرفت. با گسیل امکانات بهداشتی به اقصی نقاط کشور و راه‌اندازی مراکز واکسیناسیون در مساجد و ورزشگاه‌ها، تزریق روزانه واکسن از حدود ۷۰ هزار دوز به بیش از ۱٫۶ میلیون دوز افزایش یافت. نتیجه این تلاش جهادی، قدر نشین شدن ایران در بسیاری جداول مدیریت کرونا در سطح جهان بود.در کنار مهار کرونا، طرح‌های مهمی برای تقویت نظام سلامت اجرا شد؛ از دوبرابر شدن تخت‌های مراقبت ویژه کودکان و افزودن ۱۷ هزار تخت بیمارستانی گرفته تا توسعه پوشش بیمه همگانی و حمایت ویژه از تولید واکسن و دارو در داخل کشور.در حوزه ارتباط دولت با مردم، شهید رئیسی سنت حسنه حضور میدانی را احیا کرد. او طی ۳۳ ماه خدمت خود، ۴۹ سفر استانی و ده‌ها سفر پروژه‌ای به اقصی‌نقاط ایران انجام داد و بی‌واسطه پای صحبت مردم نشست. حاصل این سفرهای فشرده، شناسایی مشکلات هر منطقه و تصویب نزدیک به ۳۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار برای طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای استان‌ها بود. اجرای پروژه‌های نیمه‌تمام در استان‌های محروم شتاب گرفت و
طرح‌های راکد شده‌ای نظیر فاضلاب اهواز، مسکن حاشیه‌نشینان و طرح‌های تأمین آب استان‌های مختلف با مصوبات میدانی رئیس‌جمهور از بن‌بست خارج شد.شخص شهید با سبک زندگی ساده و بی‌آلایش خود الگویی از زمامدار مردمی ارائه کرد که یادآور منش شهید رجایی بود. همانند رجایی که اجازه نداد اطرافیانش از امکانات دولتی بهره شخصی ببرند، رئیسی نیز نزدیک‌ترین بستگان خود را از هر امتیاز اضافی محروم ساخت و حتی در دوران تولیت آستان قدس رضوی، از حق قانونی خود در استفاده از وجوه موقوفات یک ریال برنداشت. این پاکدستی و اخلاص در عمل، سرمایه اعتماد عمومی به دولت را ارتقا داد. همچنین دولت سیزدهم در مبارزه با فساد و ویژه‌خواری، ادامه‌دهنده راهی بود که خود شهید رئیسی در قوه قضائیه آغازگر آن بود. برخورد با مفسدان اقتصادی بزرگ – از پرونده‌های اخلال ارزی تا مفاسد شبکه بانکی – نشان داد که شعار عدالت‌گستری دولت مردمی، در میدان عمل نیز پیگیری می‌شود. در بخش آموزش عالی و علم‌وفناوری هم جهت‌گیری دولت معطوف به رشد کیفی و ارتباط با صنعت بود. حمایت کم‌سابقه از شرکت‌های دانش‌بنیان در این دوره، زیست‌بوم نوآوری کشور را متحول کرد. تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان که در ابتدای دولت سیزدهم حدود ۶۴۷۴ شرکت بود، ظرف کمتر از دو سال به ۹۲۱۵ شرکت افزایش یافت که این جهش ۴۲ درصدی، بیانگر اهتمام ویژه دولت به اقتصاد دانش‌بنیان و مشارکت بخش خصوصی در تولید است. افزایش صادرات محصولات فناوری‌محور نیز گواه همین رویکرد بود. طبق گزارش معاونت علمی ریاست‌جمهوری، صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ نزدیک به ۸ برابر رشد کرد. در کنار این دستاوردها توسعه امکانات آموزشی در مناطق کمترتوسعه‌یافته و تصویب سند آمایش آموزش عالی، از دیگر
اقدامات ماندگار دولت شهید رئیسی در عرصه آموزش بود.احیای جمهوریت و الگوی دولت مردمیمهم‌ترین میراث شهید رئیسی را باید احیای جمهوریت نظام و تقویت پیوند ملت و دولت دانست. او معتقد بود مشارکت مردم، شرط بقای انقلاب اسلامی است و باید مردم میدان‌دار حل مسائل کشور باشند. این باور را در عمل نیز ثابت کرد؛ از احترام حقیقی به نقدها و مطالبات مردمی گرفته تا تصمیم‌سازی بر مبنای آراء و نظرات کارشناسان مستقل. رهبر معظم انقلاب اسلامی در تجلیل از همین رویکرد در دیدار اعضای دولت سیزدهم (۱۷ تیر ۱۴۰۳) فرمودند: «دولت آقای رئیسی، دولت کار و امید و حرکت بود. یکی از مهم‌ترین خصوصیات آقای رئیسی مردمی‌بودن بود. این باید برای همه مسئولان الگو باشد» . مردمی‌بودنی که رهبری انقلاب آن را «خواست اسلام از مقامات» برشمردند و تأکید کردند شهید رئیسی با حضور در میان مردم و لمس نیازهای آنان، حل مشکلات توده‌های مردم را محور برنامه‌های خود قرار داد.بی‌دلیل نبود که وقتی خبر شهادت خادم ملت منتشر شد، حتی بسیاری از منتقدان دیروز نیز زبان به تحسین گشودند. سیل جمعیت قدرشناس در مراسم تشییع پیکر آن شهید والامقام نشان داد دل‌های مردم چگونه مجذوب صداقت و خدمتگزاری او شده بود. شهید رئیسی در عمل ثابت کرد می‌توان هم‌زمان مطیع ولایت فقیه بود و خادم جمهور مردم؛ او مصداق عینی ترکیب جمهوریت و اسلامیت نظام بود که شهید بهشتی در تئوری به آن معتقد بود و شهیدان رجایی و باهنر در عمل آن را سرلوحه قرار داده بودند. امروز نام سیدابراهیم رئیسی در تداوم سلسله خدمتگزاران صدیق انقلاب می‌درخشد؛ مسئول بلندپایه‌ای که خستگی‌ناپذیری، عدالت‌خواهی و اخلاص در خدمت را به عالی‌ترین وجه به نمایش گذاشت و الگویی جاودان برای دولتمردان آینده بر جای گذاشت.
بی‌شک راه و رسم این شهید بزرگوار در حافظه تاریخی ملت ایران ماندگار خواهد بود و هرگاه سخن از دولت مردمی و عدالت‌محور به میان آید، نام آیت‌الله شهید رئیسی به عنوان نماد مدیریت جهادی و خدمت بی‌منت بر تارک انقلاب اسلامی خواهد درخشید
